Dự kiến lộ trình triển khai Mô hình thông quan tập trung

Nhằm tiến tới điện tử hóa toàn bộ quy trình tiếp nhận và xử lý hồ sơ hải quan, thực hiện thủ tục hải quan phi giấy tờ, tạo thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu (XNK) hàng hóa, đồng thời cắt giảm chi phí và thời gian cho doanh nghiệp (DN), việc triển khai thủ tục hải quan theo Mô hình thông quan tập trung được xác định là yêu cầu cấp thiết trong giai đoạn hiện nay.

Để đảm bảo việc chuyển đổi không gây xáo trộn, ảnh hưởng đến hoạt động của DN, Cục Hải quan đã xây dựng kế hoạch triển khai chi tiết, bao gồm việc xác định địa điểm thực hiện thủ tục, sắp xếp lại tổ chức bộ máy, thiết lập tài khoản hệ thống và đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hướng dẫn DN.

Lộ trình triển khai thí điểm

Theo dự thảo Đề án Mô hình thông quan tập trung đang được lấy ý kiến, Cục Hải quan dự kiến bắt đầu triển khai thí điểm từ ngày 1/3/2026 tại:

Chi cục Hải quan khu vực III (Hải Phòng);
Chi cục Hải quan khu vực V (Bắc Ninh).

Tại Hải Phòng, Chi cục Hải quan khu vực III sẽ thành lập Đội Thông quan đảm nhiệm thông quan các lô hàng XNK qua các đơn vị: Hải quan cửa khẩu cảng Hải Phòng KV1, KV2, KV3 và cảng Đình Vũ.
Tại Bắc Ninh, Chi cục Hải quan khu vực V cũng sẽ thành lập Đội Thông quan phụ trách hàng hóa qua Hải quan Bắc Ninh, Hải quan KCN Yên Phong và Hải quan ICD Tiên Sơn.

Nguyên tắc lựa chọn địa điểm thí điểm

Việc lựa chọn các Chi cục để triển khai thí điểm dựa trên tiêu chí:

Có nhiều đơn vị hải quan cửa khẩu và ngoài cửa khẩu với loại hình XNK, phương thức quản lý tương đồng;
Các địa điểm làm thủ tục có vị trí gần nhau, cùng trên địa bàn một tỉnh hoặc thành phố.

Các địa phương được xem xét gồm: Hải Phòng, Bắc Ninh, Hà Nội, Đồng Nai, Bình Dương, Long An…
Các Chi cục khác sẽ triển khai đồng bộ từ ngày 1/6/2026, sau khi hoàn thiện hạ tầng công nghệ thông tin.

Trong thời gian thí điểm, các Chi cục đã thành lập Đội Thông quan sẽ áp dụng quy trình mới theo Mô hình thông quan tập trung; các đơn vị khác vẫn thực hiện quy trình hiện hành theo Quyết định 1966/QĐ-TCHQ ngày 10/7/2015.

Từ ngày 1/4/2026, Cục Hải quan sẽ đánh giá và mở rộng triển khai tại toàn bộ các đơn vị thuộc Chi cục Hải quan khu vực III và V.
Đồng thời, từ ngày 1/3/2026, Chi cục Hải quan khu vực VIII (Quảng Ninh) cũng sẽ thành lập Đội Thông quan phụ trách hàng hóa tại các cửa khẩu đường bộ.

Từ 15/4/2026 đến 15/5/2026, Cục Hải quan sẽ xử lý các vướng mắc nghiệp vụ, rà soát điều kiện hạ tầng công nghệ thông tin và cơ sở vật chất, triển khai mở rộng dần theo hình thức “cuốn chiếu” tại các khu vực còn lại.
Riêng Chi cục Hải quan khu vực II (TP. Hồ Chí Minh) sẽ triển khai từ ngày 1/6/2026.

Chuẩn bị nguồn lực và pháp lý

Cục Hải quan giao nhiệm vụ cho các đơn vị tham mưu hoàn thiện, trình ban hành các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn triển khai, hoặc kiến nghị cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan nhằm chấm dứt việc nộp chứng từ giấy trong hồ sơ hải quan.

Cùng với đó, ngành Hải quan sẽ điều chỉnh, nâng cấp hệ thống CNTT, đảm bảo triển khai hiệu quả quy trình thông quan và kiểm tra hồ sơ phúc tập theo mô hình tổ chức mới; khảo sát địa điểm, chuẩn bị hạ tầng mạng, máy chủ, thiết bị an ninh và an toàn dữ liệu phục vụ thông quan tập trung.

Bên cạnh đó, Cục Hải quan sẽ rà soát, bố trí công chức cho các Đội Thông quan, đảm bảo phù hợp với năng lực, phẩm chất và yêu cầu nhiệm vụ; đồng thời bố trí cơ sở vật chất, trang thiết bị làm việc đáp ứng điều kiện triển khai thuận lợi, hiệu quả

Lợi ích từ mô hình thông quan tập trung

Theo Cục Hải quan, việc xây dựng và triển khai Mô hình thông quan tập trung là bước đi tất yếu, nhằm thực hiện chủ trương cải cách, hiện đại hóa và chuyển đổi số toàn diện ngành Hải quan, phù hợp với Chiến lược phát triển Hải quan đến năm 2030.

Qua nghiên cứu lý luận, kinh nghiệm quốc tế và kết quả thí điểm tại Móng Cái (Quảng Ninh) và Hải Phòng, mô hình được khẳng định mang lại nhiều lợi ích thiết thực:

Phù hợp xu thế quốc tế – giúp nâng cao hiệu quả, minh bạch trong quản lý hải quan, hạn chế tiêu cực do giảm tiếp xúc trực tiếp giữa cán bộ hải quan và DN.
Tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước – nhờ tập trung thông tin, xử lý tại một đầu mối, giúp kiểm soát chặt chẽ, ngăn ngừa buôn lậu, gian lận thương mại.
Tiết kiệm thời gian và chi phí cho DN – doanh nghiệp có thể khai báo ở bất kỳ đâu, không phụ thuộc vị trí hàng hóa.
Thúc đẩy chuyển đổi số và hiện đại hóa hải quan – đòi hỏi xây dựng hệ thống CNTT kết nối toàn quốc, ứng dụng công nghệ 4.0, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), tạo nền tảng cho Hải quan số – Hải quan thông minh, phù hợp chuẩn mực quốc tế và khuyến nghị của Tổ chức Hải quan Thế giới (WCO).

Bước chuyển quan trọng trong tư duy quản lý

Cục Hải quan khẳng định, Đề án Mô hình thông quan tập trung là bước chuyển lớn trong tư duy quản lý – từ phân tán sang tập trung, từ thủ công sang điện tử hóa, và từ quản lý sang phục vụ.
Mục tiêu là vừa kiểm soát chặt chẽ, vừa tạo thuận lợi tối đa cho hoạt động thương mại quốc tế, góp phần hiện thực hóa mục tiêu xây dựng Hải quan số – Hải quan hiện đại – Hải quan chuyên nghiệp trong kỷ nguyên chuyển đổi số.